چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی؟

آوای سنت : از جمله منکرات شرعی و آفات اجتماعی عصر کنونی سهل انگاری و غفلت ورزیدن در امر تحقیق و جستجو نسبت به سخنانی است که صحت و سقم آن معلوم نیست، و افراد زیادی را می بینیم که در برابر این وجیبه ی شرعی بی پروا شده اند.

( فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ) حجرات آیه ۶

تحقیق کنید، مبادا به گروهی – بدون آگاهی (از حال و احوالشان و شناخت راستین ایشان -)آسیب برسانید، و از کرده‌ی خود پشیمان شوید.

سخن هیچ کس را که درستی اش برای ما معلوم نیست نباید به طور قطعی و یقینی بپذیریم، هر چند مورد اعتماد مان باشد. اما جستجو و دقت، لازمی و حتمی است. گاهی بعد از تحقیق آشکار خواهد شد سخنی که برای مان رسیده در آن کاستی، زیادی و یا هم دروغی داخل شده که دور از واقعیت بوده است.

اما نکته ی قابل ملاحظه: جستجو و تحقیق بدین معنی نیست کسی که برای مان خبری می آورد نسبت به او بی اعتماد باشیم یا به سخنان وی شک کرده و تکذیب اش نماییم بلکه بخاطر ادای واجب شرعی، عملی نمودن دستور الهی و رسیدن به اطمینان قلبی است‌. سیدنا ابراهیم علیه السلام از پروردگارش می خواهد که چگونگی زنده شدن مردگان را به وی نشان دهد در حالی که این امر به عقیده تعلق میگیرد.

(وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِی الْمَوْتَىٰ ۖ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی) بقره آیه ۲۶۰

و (به خاطر بیاور) هنگامی را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من نشان بده چگونه مردگان را زنده می‌کنی. گفت: مگر ایمان نیاورده‌ای؟! گفت: چرا! ولی تا اطمینان قلب پیدا کنم (و با افزودن آگاهی بیشتر، دلم آرامش یابد).

و چه بسا بخاطر از دست دادن اعتماد نسبت به دیگران، و زبیا جلوه دادن آراء و نظریات خود مان حکمی را صادر کنیم که دور از حق و عدالت باشد.

و چه زیبا است که متوجه باشیم که هیچ گاه بین ما و بین تحقیق و جستجو که وجیبه شرعی است چیزی مانع نشود. بخصوص در زمان فتنه ها که اخبار و سخنانی پخش می شود که صحت و سقم آن معلوم نیست. و بخاطر واقع نشدن در گناه و مخالفت با آموزه های شرعی، و از بین نرفتن نزدیکی و همبستگی اجتماعی که از جمله اهداف بزرگ اسلام می باشد، لازم است به سخنانی که درستی آن به ما معلوم نیست قبل از تحقیق و بررسی به پخش و نشر آن نپردازیم.

نوشته: استاد وصفی ابو زید

ترجمه و تخلیص: استاد عزیز احمد محمدی