ویژگی‌های مذهب حنفی /قسمت اول: نام و نشان و القاب مؤسس مذهب (۱)

آوای سنت : سخن از امام ابوحنیفه (رح) سخن از امام اعظم است، از فقیه امت، از اندیشمندی گرامیِ که چون خورشیدی در آسمان اسلام و مسلمین قرن‌هاست که می‌درخشد و گرما می‌بخشد. آراء و اندیشه‌های شان که بر خاسته از اجتهادات آن گرانمایه در نصوص و متون دینی است، راه‌گشای بسیاری از مسلمانان در طول قرن‌ها بوده است.

نام مبارک شان نعمان نام پدرشان ثابت بن مرزبان، اصالتاً از خراسان قدیم و بر اساس روایت مشهور مشخصاً از شمال کابل، اما متولد شده در کوفه و وفات یافته در بغداد هستند. برخی تلاش می‌کنند ایشان را دارای اصل و نسب عربی معرفی نمایند، اما واقعیات تاریخی خلاف آن‌را ثابت می‌سازد، به خصوص نام‌های آباء و اجدادشان از جمله “مرزبان” که فارسی خراسانی است. البته در مورد چنین ستارگانی عرب و عجم بودن معنی ندارد، زیرا باران رحمت علم و اندیشه شان بر هر زمین و سرزمینی باریده و می‌بارد.

امام اعظم ابوحنیفه در سال ۸۰ ق متولد شد و در ۱۵۰ ق به بانگ رحیل لبیک گفت و در دل خاک بغداد، دقیقاً در منطقه‌ای که اکنون به نام الأعظمیه شناخته می‌شود بیارامید. آرامگاه‌شان خود آرامستانی است که انبوهی از علماء، فقها و جهابذه علوم اسلامی را در گذر زمان در خود جای داده است. سالانه ده‌ها هزار تن از شیفتگان شخصیت والای این اندیشمند نامی به زیارت مرقد پاک‌شان می‌شتابند و از تلألؤ آن خانه نور، دل‌های خویش را به آرامش می‌رسانند.

القاب زیادی به ایشان از سوی پژوهشگران و محققان و علما و اندیشمندان اسلامی داده شده است: امام اعظم که مشهورترین آن‌هاست، فقه العراق، فقیه المله، عالم الأمه، إمام ائمه الفقهاء. این لقب اخیر در واقع دلیل لقب اول است، زیرا به گفته محققان اسلامی چون ایشان پیشوا و امام بسیاری از ائمه هستند، امامان دینی به ایشان لقب امام اعظم را داده‌اند.

امام اعظم به ابوحنیفه (رح) بسیار مشهورند، به گونه‌ای که اگر امروز و در گذشته‌های دور و نزدیک در هر جایی ابوحنیفه می‌گفتی و بگویی همه می‌دانند منظور از آن امام اعظم مؤسس و صاحب مذهب حنفی است. اما اگر نعمان بن ثابت بگویی به جز متخصصان علوم اسلامی سایر مردم متوجه مراد گوینده نمی‌شوند.

اما چرا ابوحنیفه؟ تاریخ پژوهان گمانه‌زنی‌های بیشماری را در این مورد صورت داده‌اند: برخی می‌گویند چون ایشان به دین حنیف یعنی راست و مطابق حقیقت تمایل عظیم داشتند، یعنی به خاطر دیانت و کششی که در ایشان نسبت به حنفیت دین بوده، کنیت ابوحنیفه به ایشان تعلق گرفته است. برخی می‌گویند: حنیفه در گویش مردم عراق دوات را معنی می‌دهد، چون امام نسبت به دوات و ادوات نوشتاری بسیار ملازم بودند، از این جهت به ایشان لقب ابوحنیفه داده شده است. بعضی‌هم می‌گویند امام دختری به نام حنیفه داشته که ایشان منسوب به او هستند.

امام ابوحنیفه در کنار ترویج علم و دانش یکی از تاجران بزرگ پارچه نیز بودند. این‌گونه نبوده که ایشان مخارج زندگی خود را از جیب دیگران تأمین نمایند، زیرا به گواه مورخان امام کسی بودند که نسبت به تجارت به خصوص تجارت پارچه علاقمندی خاصی داشتند، و از این راه امرار معاش می‌کردند، و به شاگردان و مخلصان خود که در آن‌ها محبت و عشق شدید نسبت به کسب علم ملاحظه می‌کردند، نیز کمک و مساعدت مالی می‌نمودند تا آن‌ها بتوانند با خیال راحت و با فراغت بال علم بیاموزند.

امام مردی خوش لباس و شیک پوش بودند. ایشان به تبعیت از سرور و سردار خود حضرت رسول معظم اسلام (ص) پیوسته تلاش می‌کردند از عطرها و خوش بویی‌های رایج آن زمان استفاده کنند. ایشان به حدی معطر گشت و گزار می‌نمودند که بسیاری از مردم با بوییدن عطر مخصوص ایشان که در فضا می‌پیچید و برای مدت‌ها بعد از ایشان نیز باقی می‌‌ماند متوجه عبور ایشان از آن مسیر می‌شدند. (ادامه دارد)