هوش مصنوعی و سازه‌های برخاسته از آن؛ عاملی برای فصل در خانواده‌ها

آوای سنت : امروزه بحث‌های زیادی پیرامون هوش مصنوعی در مجامع مختلف انسانی و در نشریات و فضای مجازی صورت می‌گیرد. در کنار این‌که بسیاری از حضور و وجود این هوش بی نهایت خورسند و خوشحالند، اما بسیاری دیگر با توجه به آثار و پیامدهای زیانبار آن که در زندگی انسانی بر جای گذاشته‌، از این حضور به شدت ناراحت و گرفته‌اند.

به یقین یکی از عرصه‌هایی که حضور این هوش موجب بدبختی و سیه‌روزی انسان‌ها شده، عرصه خانواده است. نیک می‌دانیم که خانواده نهاد مقدسی است که سعادت و خوشی انسان‌ها به میزان زیادی وابسته به وجود همایونی و سلامت آن است. اما این هوش با کمال تأسف که این بار این کانون مهم اجتماعی انسانی‌را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است.

و اما این هوش مصنوعی چیست؟
منظور از هوش مصنوعی نوعی هوش شبیه به هوش انسان است که در سازه‌های الکترونیکی دست ساخته انسان جای داده شده، تا به مدیریت این سازه‌ها به گونه هوشمندانه بپردازد، و خدمات مختلفی را برای انسان‌ها در عرصه‌های گوناگون ارائه نماید، و موجبات سهولت بیشتر در زندگی را فراهم کند.

حضور این سازه‌ها در تمام بخش‌های زندگی انسانی یا به گونه محسوس یا غیر محسوس مشهود است. همه از گوشی‌های هوشمند در زندگی خود استفاده می‌کنند، حتی کودکان ما. بسیار دیده شده وقتی پدر یا مادری وارد منزل می‌شوند و یا اگر در آن حضور دارند، اولین خواستی که با آن مواجه می‌شوند، تقاضای دریافت گوشی هوشمند توسط کودکان آن‌ها به جهت تعامل هوشمندانه با این سازه، و استفاده از بازی‌های کامپیوتری موجود در آن‌هاست.

علاوه بر گوشی مبایل، حضور هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف دیگر نیز به وضوح مشاهده می‌شود. در صنعت هواپیمایی ای بسا که قسمت بزرگی از مسیر پرواز توسط خلبان‌های الکترونیکی به انجام می‌رسد، به اضافه کنترل ارتفاع، سرعت، فشار هوای داخل کابین، فشار هوای بیرون، مسیر یابی و فرود و پروازهای متعدد که هر کدام در سایه عملکرد یکی از سازه‌های هوشمند به انجام می‌رسند. این به علاوه هواپیماهای بی سرنشینی است که امروزه در جنگ‌ها و تهاجمات نظامی کاربرد ویژه یافته و قسمتی اعظمی از این جنگ‌ها توسط این پرنده هوشمند اجرایی می‌شود.

شرکت‌های بزرگ تولید خورو سازی تلاش دارند فرآورده‌هایی را وارد بازار سازند که با هوش مصنوعی کار کند و نیازی به راننده نداشته باشد. هم اکنون پنج‌صد هزار خودروی هوشمند نوع تسلا تنها در ایالات متحده آمریکا موفقانه مشغول به کارند. با موفقیت تجربه این خودرو‌ها، تلاش کارخانجات تولید اتومبیل در راستای گسترش این پدیده، مضاعف شده و همه سعی دارند بخت خود را در این خصوص بیازمایند.

امروزه لشکری از ربات‌های مختلف در عرصه‌های گوناگون، خدماتی را برای انسان‌ها ارائه می‌دارند. برخی از این ربات‌ها حتی در درون منازل در کنار خانم‌ها حضور دارند و مانند یک کارگر ساده کار می‌کنند. قرار است در آینده‌های نزدیک از هوش مصنوعی به عنوان مشاور خانواده، مشاور بازرگانی و اقتصادی، مشاور علمی، معلم و استاد و راهنما و حتی طبیب و دکتر نیز استفاده بهینه گسترده‌تر صورت گیرد.

اما این وسعت و گستردگی چه چیزی را می‌رساند؟!
واقعیت امر این است: به موازات خدماتی که این سازه‌ها برای انسان‌ها انجام می‌دهند، و سهولت‌هایی را در زندگی آن‌ها ایجاد می‌کنند، به همان اندازه این زندگی را با چالش‌های جدی مواجه ساخته‌اند. علت بر می‌گردد به خود انسان که چگونه از این سازه‌ها استفاده می‌نماید.

نباید منکر این نکته شد که اکثریت بشر امروز نتوانستند مسیر خود را در جهت استفاده بهینه و درست از این وسیله پیدا کنند. این سازه‌ها اساساً به منظور خدمت و عمران و آبادی زندگی انسان‌ها ساخته شده‌اند نه به منظور ویرانی و تباهی. ولی در بسیاری موارد متأسفانه که جنبه‌های ویرانی آن‌ها به مراتب بیشتر بوده است.

اگر خواسته باشیم به عنوان موردی به یکی از این عرصه‌ها اشاره داشته باشیم، بد نخواهد بود به آثار زیانبار هوش مصنوعی در خانه‌ها و در میان اعضای خانواده اشاره داشته باشیم.

حقیقتاً یکی از عرصه‌هایی که هوش مصنوعی بیشترین چالش‌ها را ایجاد نموده، عرصه خانواده است. سست شدن بنیان‌های خانواده یکی از اینهاست. حضور گسترده گوشی‌های هوشمند، کانال‌های تلویزیونی و فضای مجازی، هیمنه وسیعی بر نظام خانواده در پی داشته است. امروزه به هر خانه‌ای سری بزنیم متوجه می‌شویم که اعضای خانواده کمترین ارتباط عاطفی و دوستی را با یکدیگر خویش داشته و دارند، زیرا هر کدام آن‌ها سرشان داخل گوشی‌شان است. حتی کودکان گرفتار گوشی‌ها یا ابزار مختلف بازی‌های الکترونیکی هستند. نه گفتگویی است نه محبتی و نه رابطه عاطفی دیگری.

در گذشته‌ها مهمانی‌ها و رفتن به مهمانی به عنوان یک فرهنگ ارزنده رواج گسترده‌ای داشته است، اما امروزه از برکت حضور هوش مصنوعی این فرهنگ به شدت ضعیف شده است. به آسانی دور‌همی‌ها صورت نمی‌گیرد، و اگر مناسبتی گروهی از انسان‌ها را در خانه‌ای گردهم آورد، بازهم فرصت بیشتر به هوش مصنوعی داده می‌شود تا وقت بیشتری را به خود اختصاص دهد.

و اما از همه خطرناکتر که اساس خانواده و تماسک آن را هدف قرار داده، روابطی است که از این وسیله میان اعضای برخی خانواده‌ها با فضای بیرون صورت می‌گیرد. منظور روابط با نا محرمان است، چه توسط مردان خانواده صورت گیرد یا زنان آن. متأسفانه که شکایت از این روند هر روز بیشتر می‌شود. نمی‌خواهیم خانواده‌های مسلمان و ملتزم را متهم کنیم ولی این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد که ارتباطات خارج از دایره شرع و عرف این روزها بیداد می‌کنند، و خانواده‌ها زیادی را با خطر مواجه ساخته اند.

گسترش آمار طلاق، ازدواج‌های نا همگون و بدون دقت نظر، دوستی‌های خارج چوکات شرع و عرف جامعه، تجاوز به حریم‌ها و نقض‌ آن‌ها، به خطر مواجه ساختن عرض و آبروی خانواده‌ها و ده‌ها پدیده منفی دیگر بر خاسته از این هوش، انسان معاصر را به شدت رنج می‌دهد و ایجاب آن‌را دارد تا مورد عنایت و توجه قرار گیرد.

عقلای قوم، اعم از علما، فرهنگیان،‌ آموزگاران، نویسندگان، استادان دانشگاه، رسانه‌های مختلف دیداری، شنیداری،‌ نوشتاری و فضای مجازی باید وارد میدان شوند و در این عرصه اقدام به اطلاع رسانی دقیق، علمی و گسترده نمایند. همه این‌ها باید کارشناسانه استفاده از این سازه‌ها را آسیب‌شناسی نموده اقشار مختلف جامعه اعم از زنان و مردان و دختران و پسران و حتی کودکان را متوجه جنبه‌های منفی استفاده از این رسانه‌ها بسازند و تلاش کنند نحوه به کارگیری درست این ابزار را برای انسان‌ها بیاموزند باشد که از این طریق جلو ویرانی‌های بیشتر گرفته شود.